“Đau đớn thay, những người muốn bay cao lại bị áo cơm ghì sát đất…” (Nam Cao)

Lời nhân vật Thứ trong “Sống mòn” ấy gần một thế kỉ trước vẫn còn ứng nghiệm với nhiều mảnh đời ở Sài Gòn. Em Trọng – người chúng tôi tình cờ gặp cũng mang một số phận như vậy.

Em nghỉ khi vừa học hết năm lớp 7. Nhà không có đủ khả năng chi trả tiền học – dù là ở trường công. Số tiền 700.000 – 800.000 đồng một tháng lo cho em đến trường đã trở thành gánh nặng đè lên đôi vai người mẹ vốn chẳng thể gắng gượng tích góp phần dư mà chi trả học phí. Trọng quyết định rời trường học để bước vào cuộc đời, em phụ giúp gia đình mưu sinh, tồn tại giữa lòng Sài Gòn khi tuổi đời còn rất nhỏ. Tôi hỏi em, nếu có cơ hội, em có muốn tiếp tục đến trường không? Trọng chần chừ nhìn tôi, ở cái khoảnh khắc em định nói ra điều gì đó thì ngoại em quay qua tiếp lời tôi, “Nó chắc không đi học đâu con à. Không thích học, không có đi được.’’ Trọng cười nhìn tôi, nói với tôi về nỗi sợ trường học của em.

Em sợ đến trường vì nhà em không đủ tiền. Em sợ đến trường vì ở trường em chẳng chơi được với ai. Em sợ bạn bè lôi kéo vào những thói đời. Em sợ em còn đi học ngày nào thì em của em sẽ bớt đi miếng ăn, cái mặc ngày đó. Em sợ mình học xong, tốn nhiều tiền, mà chẳng làm được gì. Ở nhà, em còn có thể luẩn quẩn phụ mẹ bán chè hoặc giúp bà bán hủ tíu. Niềm vui đến trường của em suốt bao năm qua là niềm vui học qua lớp. Cuộc sống khốn khó vậy, em đến trường, biết đọc và biết chữ là điều mà cả ngoại em và em tự hào nhất trong đời. 

“Em chỉ mong em có việc thôi chị à. Ai mướn em làm gì thì em làm đó. Em chỉ cần có tiền lo cho gia đình em thôi à. ” Mới 15 tuổi, cậu bé ấy không thể xin được việc gì. Bỏ học lưng chừng, không xin được việc làm, rồi tương lai của em sẽ về đâu? Ngoại em nói với tôi, ngoại bây giờ không mong em gì hơn là em làm người tốt. “Có nghèo có khó đến đâu, thì nó cũng phải làm người tốt con ạ. Không nghiện ngập, hút chích là ngoại mừng lắm rồi. Mà nó ngoan, nghe lời ngoại lắm con. Mà đời đắng cay, không cho thằng bé được sướng.” 

Ở đời, ước mơ cao cả nhất của bà cháu là làm người lương thiện… 

Nhưng tôi chẳng biết ước mơ thật sự của em là gì, vì em chưa có dịp thổ lộ cho tôi… Có phải là tiếp tục được đi học hay không? Tôi không biết. Tôi chỉ biết đã có lúc em chần chừ không dám nói, có phải là vì gánh nặng gạo tiền đã khiến em nghĩ suy?